روش های درمان سیاه شدن سر استخوان ران یا نکروز

به از بین رفتن یا مرگ سلول های استخوانی به دلیل کمبود خونرسانی، سیاه شدن سر استخوان را یا نکروز می گویند. این عارضه می تواند در هر استخوانی نمایان شود اما غالبا سر استخوان ران را تحت تاثیر قرار می دهد.

مفصل ران به دلیل داشتن کپسول مفصلی قوی و عضلات پرقدرت در اطراف مفصل از پایداری و استقامت بالایی در مقایسه با دیگر مفصل های بدن برخوردار است. این مفصل پایداری خود را مدیون جریان خونی است که بطور مداوم به آن می رسد و نیاز به اکسیژن و موادغذایی را در این مفصل تامین می کند.

اما برخی آسیب ها و عوامل هستند که جریان انتقال خون به سر استخوان ران را مختل کرده و مفصل ران را در معرض تخریب و فرسودگی قرار می دهد.

• بیشتر بخوانید:

عارضه استئونکروز زانو - علائم و راه های درمان آن

عارضه سیاه شدن سر استخوان ران عموما به عنوان یک وضعیت جدی شناخته می شود؛ زیرا با فرارسیدن مرگ سلول های استخوان، استخوان ها دیگر نمی توانند همچون گذشته به فعالیت های خود بپردازند و با تخریب مفصل مجاور استخوان درگیر شده و ممکن است استخوان به طور کامل فرو بریزد.

صحبت های دکتر علیرضا امین جواهری در مورد سیاه شدن سر استخوان ران

سیاه شدن سر استخوان ران چگونه ایجاد می شود؟

مفصل ران که در ناحیه لگن قرار گرفته است از دو قسمت اصلی تشکیل شده است. قسمت اول مفصل ران، جرئی از لگن بوده و شامل یک حفره عمیق به نام استابولوم است. قسمت دوم مفصل که در درون همین حفره قرار گرفته است یک گوی کروی است که به آن سر استخوان ران می گویند.

سر استخوان ران یک استخوان بسیار مستحکم و پایداری است که این پایداری خود را مدیون جریان خونی است که از داخل و اطراف گردن استخوان ران به آن می رسد.

متاسفانه تنها منبع خونرسانی به استخوان سر ران، همین یک مسیر بوده و در صورت اختلال در خونرسانی به این استخوان، منبع و مسیر جایگزینی دیگری برای آن وجود ندارد. به همین منظور استخوان سر ران با وجود استقامت و پایداری بالایی که دارد سریعتر از سایر نقاط بدن دچار اختلالات عملکردی عروق خونی می شود.

سیاه شدن سر استخوان ران یکی از نتایج اختلالات عمکردی عروق خونی است که به دنبال قطع شدن خونرسانی به استخوان رخ میدهد. استخوان نیز همچون دیگر اجزای بدن، یک بافت زنده است و برای زنده ماندن و رشد و نمو، نیاز به جریان خون دارد تا از این طریق بتواند اکسیژن و مواد غذایی را دریافت کند.

با مختل شدن روند خونرسانی به استخوان، استخوان می میرد و یک استخوان مرده دیگر قدرت و توانایی برای انجام فعالیتها را ندارد در نتیجه در برابر فشار مضاعف وزن بالا تنه ممکن است تغییر شکل داده و در برخی مواقع حتی ممکن است باعث فرور ریزی استخوان نیز شود.

دلایل نکروز و سیاه شدن سر استخوان ران چیست؟

به طور کلی عارضه نکروز یا سیاه شدن سر استخوان ران زمانی رخ می دهد که عمکلرد خونرسانی به سر استخوان ران دچار اشکال شده و خون کافی به این ناحیه از مفصل ران نرسد. از جمله شایع ترین علت های مختل شدن روند خونرسانی و سیاه شدن سر استخوان ران شامل موارد زیر است:

1- فشار مکانیکی در اثر وارد شدن ضربه به استخوان ران

2- شکستگی استخوان ران

3- انسداد عروق در اثر رسوب چربی

4- انعقاد خون درون شریان ها

5- لخته شدن خون در اثر التهاب و آسیب دیدن لایه درونی عروق خونی

6- عفونی شدن مفصل ران

7- پوکی استخوان

8- بارداری

9- اضافه وزن

10- مصرف بیش از حد الکل

11- دررفتگی مفصل لگن یا ران

12-آرتروز ران یا لگن

البته برخی بیماری ها و روش های درمان بیماری هستند که روند خونرسانی به استخوان ران مختل کرده و باعث می شوند خون کافی به مفصل و استخوان ران نرسد. این بیماری ها عبارتند از:

• بیماری کم خونی داسی شکل
• بیماری گوشه
• بیماری التهاب لوزالمعده
• بیماری ایدز
• بیماری لوپوس
• داروهای شیمی درمانی
• پرتو درمانی
• غواصی کردن به مدت طولانی
• داروهای ضد التهابی از جمله داروهای کورتیکواستروئید

سیاه شدن سر استخوان ران با چه علائمی همراه است؟

سر استخوان ران به دلیل تحمل وزن بالاتنه همواره تحت فشار نیروهای بسیار قوی قرار دارد؛ استخوان ران در حالت عادی قادر به تحمل این وزن است. اما وقتی استخوانی قدرت خود را از دست داده باشد دیگر نمی تواند این فشارها را تحمل کند و در برابر این فشار ها به تدریج تغییر شکل داده و حالت گرد و کروی خود را از دست می دهد.

تغییر شکل یافتن سر استخوان ران به تدریج موجب سایئدگی مفصل و بروز علائمی می شود که از شایع ترین علائم سیاه شدن سر استخوان ران می توان به:

• درد شدید در ناحیه کشاله ران
•  درد انتشار یافته به ناحیه پایین ران و زانو ها
•  بروز درد ناگهانی و دو طرفه در ناحیه ران
•  شدید شدن درد در هنگام راه رفتن و ایستادن
•  حساس بودن به لمس در ناحیه آسیب دیده
•  محدود شدن حرکت های مفصل ران
•  بی حسی و ضعف عصبی ( این علامت در زمانی که به دلیل تغییر شکل یافتن استخوان، عصبی تحت فشار قرار بگیرد رخ می دهد)
•  گرفتگی و اسپاسم در مفصل ران

 همچنین باید به این نکته نیز اشاره کرد که این عارضه در مراحل اولیه ممکن است هیچگونه علامتی را نشان ندهد.

تشخیص عارضه نکروز یا سیاه شدن سر استخوان ران چگونه است؟

پس ‌از انجام یک معاینه‌ی فیزیکی کامل و سؤال کردن در مورد سوابق پزشکی بیمار، ممکن است جراح ارتوپد از یک یا چند روش عکس‌برداری از استخوان به‌ منظور تشخیص سیاه شدن سر استخوان استفاده کند. همانند بسیاری از دیگر بیماری های مفصلی، تشخیص زودهنگام می‌تواند احتمال درمان موفقیت‌آمیز را بالا ببرد.

از جمله آزمایشات و روش های تصاویر برداری برای تشخیص بیماری نکروز ران شامل موارد ذیل است:

عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس

عکس برداری به کمک اشعه ایکس اولین آزمایش توصیه‌ شده توسط پزشک و جراح ارتوپد است. اما برای مشخص کردن تغییرات استخوان در مراحل اولیه‌ی بیماری، اشعه ایکس آن دقت و حساسیت کافی را ندارد.

تصویربرداری ام آر آی 

این آزمایش، یکی از حساس‌ترین روش ها برای تشخیص استئونکروز در مراحل اولیه‌ی آن است زیرا اسکن MRI تغییرات شیمیایی در مغز استخوان به طور کامل را تشخیص داده و تصاویری از منطقه‌ی آسیب‌دیده را در اختیار پزشک قرار می دهد.

سی تی اسکن

سی تی اسکن نوعی عکس‌برداری به کمک اشعه ایکس است که تصاویر سه‌بعدی از استخوان را در اختیار پزشک می‌گذارد. پزشک ارتوپد از این روش برای تشخیص میزان آسیب واردشده به استخوان استفاده می نماید.

اسکن استخوان

از روش اسکن استخوان معمولاً در بیمارانی استفاده می‌شود که در عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس علائمی را نشان نداده و عامل خطری برای نکروز استخوانی ندارند. یک اسکن استخوانی می‌تواند تمام نقاط درگیر بیماری در کل بدن را مشخص کند.

بافت‌برداری از استخوان ران 

بافت‌برداری یکی از قطعی ترین روش های تشخیص بیماری نکروز است که در طی آن نمونه‌ای زنده از استخوان بیمار برداشته‌شده و تحت مطالعه قرار می‌گیرد. از آنجایی که این روش تشخیصی نیاز به عمل جراحی دارد به همین منظور به ندرت از آن برای تشخیص استئونکروز یا سیاه شدن سر ران استفاده می شود.

درمان نکروز یا سیاه شدن سر استخوان ران بدون جراحی

وقتی استخوان ران سیاه می شود آنچه در این اختلال بسیار اهمیت دارد این است که از فشار آمدن بیش از حد به آن جلوگیری کنیم. زیرا وارد شدن فشار مضاعف به استخوان سیاه شدن مساوی است با فروریختن آن.

اگر این عارضه به موقع تشخیص داده شود و استخوان هنوز تغییر شکل نداده باشد می توان به کمک روش های غیر جراحی و درمان های محافظه کارانه، خون را مجدد در آن قسمت به جریان در آورد. از جمله روش های درمان غیرجراحی سیاه شدن استخوان ران شامل:

خودداری از وارد شدن ضربه و مراقبت از ران پا

به بیماران مبتلا به سیاه شدن استخوان ران پیشنهاد می شود؛ تا مدتی از انجام ورزش های سنگین و ورزش هایی که فشار زیادی را به ران پا وارد می کند. خودداری کنند؛ همچینن توصیه می شود در این دوران استراحت کافی داشته باشند و حدالامکان در هنگام راه رفتن از عصای زیر بغل به منظور کاهش درد و پیشگیری از وارد شدن فشار به استخوان ران استفاده نمایند.

دارودرمانی

داروهای گشاد کننده عروق، داروهای ضد انعقاد خون و محرک های افزایش خونرسانی از جمله داروهایی هستند که برای این بیماران تجویز می شود. داروهای افزایش استخوان سازی همچون داروهای فسفات دار از جمله دیگر داروها برای متوقف کردن سرعت تخریب سر استخوان ران نیز تجویز می گردد.

اوزون تراپی

در روش اوزون تراپی از گاز اوزون که متشکل از سه اتم اکسیژن است برای بازسایی و ترمیم بافت های آسیب دیده ران پا استفاده می شود. اوزون تراپی همچنین یک روش درمانی ضدالتهابی است که در تسکین درد بیمار نیز موثر است.

تزریق پی آرپی

تزریق پی آر پی یا پلاسمای غنی شده پلاکت، یکی از جدیدترین روش های درمان دردهای مفصلی از جمله سیاه شدن سر استخوان ران است که از خون خود بیمار برای کمک به ترمیم و بازسازی بافت استفاده می شود.

فیزیوتراپی

بسته به شدت عارضه استئونکروز، متخصص فیزیوتراپ از انواع روش های رایج فیزیوتراپی برای تسکین درد و بازسایی بافت های آسیب دیده استفاده می کند. ارائه برنامه ورزشی مخصوصی، مگنت درمانی، تحریک الکتریکی و.. از جمله روش درمان این عارضه می باشند.

جلوگیری از پیشرفت کردن بیماری یکی از اصلی ترین راههای درمان عارضه سیاه شدن استخوان است. برای جلوگیری از پیشرفت بیماری بهتر است از انجام کارهای زیر خودداری کنید:

•  سیگار کشیدن را ترک کنید و یا حداقل استعمال آن را محدود کنید.
•  مصرف نوشیدنی های الکی را به حداقل برسانید.
•  عدم مصرف داروهای کورتونی

قطعی‌ترین درمان سیاه شدن سر استخوان ران چیست؟

قطعی‌ترین راه درمان سیاه شدن سر استخوان ران یا استئونکروز، عمل جراحی است. جراحی‌های مختلفی برای استئونکروز وجود دارند. جراح ارتوپد بسته به علائم بیماری و شدت آن‌ها، بهترین روش را توصیه می‌کند.

این‌ها بعضی از عمل‌های جراحی برای درمان سیاه شدن سر استخوان ران هستند:

جراحی کور دیکامپرشن

کور دیکامپرشن (Core Decompression) رایج‌ترین جراحی برای درمان استئونکروز است. در این روش، جراح ارتوپد چند حفره در استخوان سر فمور ایجاد می‌کند تا به ناحیه کمبود خون‌رسانی دسترسی بهتری ایجاد شود.

جراحی کور دیکامپرشن دو هدف را دنبال می‌کند:

• اول اینکه کانالی برای رگ‌های خونی جدید ایجاد می‌کند تا خون‌رسانی سرعت بیشتری بگیرد؛
• و دوم اینکه فشار داخل استخوان سر فمور را کاهش می‌دهد، که به تسکین درد بیمار کمک زیادی می‌کند.

جراحی استئوتومی

استئوتومی (Osteotomy) چرخشی، جراحی دیگری برای درمان سیاه شدن سر استخوان ران است. در این روش، جراح ارتوپد با وسایل مخصوصی، استخوان دارای انحراف را برش می‌دهد.

سپس آن را در جای درست خودش قرار داده، و با پیچ ویژه‌ای استخوان را ثابت و محکم می‌کند تا با گذشت زمان، به‌درستی جوش بخورد.

هدف جراحی استئوتومی، اصلاح چرخش غیرطبیعی استخوان است، که از فشار بیش از حد به مفاصل کنار آن هم پیشگیری خواهد کرد.

جراحی پیوند استخوان نازک‌نی

پیوند استخوان نازک‌نی (Fibula Graft) هم از جراحی‌های مؤثر، و در عین حال پیچیده و زمان‌بر برای درمان سیاه شدن سر استخوان لگن است.

در این روش جراحی، از فیبولا (Fibula) یا استخوان نازک‌نی دارای رگ پیوندی انجام می‌شود تا خون‌رسانی در سر استخوان ران سرعت بیشتری بگیرد.

جراح ارتوپد تکه‌ای از استخوان نازک‌نی را همراه رگ‌هایش جدا کرده، سوراخی در سر استخوان لگن ایجاد کرده، و رگ‌های نازک‌نی را به یکی از رگ‌های دور ران وصل می‌کند.

عمل جراحی پیوند استخوان نازک‌نی دو هدف را دنبال می‌کند:

• اول اینکه خون از استخوان پیوندی در استخوان ران جاری شود؛
• و دوم هم اینکه استحکام استخوان نازک‌نی پیوندی، از متلاشی شدن سر استخوان ران جلوگیری می‌کند تا وقتی استخوان به‌طور کامل ترمیم شود.

جراحی تعویض مفصل ران

آرتروپلاستی (Arthroplasty) یا تعویض مفصل ران به دو روش جزئی و کامل انجام می‌شود. در این روش جراحی، جراح ارتوپد مفصل آسیب‌دیده را برداشته، و مفصل مصنوعی را جایگزین آن می‌کند.

مفصل مصنوعی ران یا همان پروتز ران، جنس‌های مختلفی دارد. این پروتزها بر اساس موادی که هنگام خم کردن زانو به یکدیگر ساییده می‌شوند، به چهار دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• ایمپلنت فلز روی پلاستیک،
• ایمپلنت سرامیک روی پلاستیک،
• ایمپلنت سرامیک روی سرامیک،
• و ایمپلنت فلز روی فلز.

برای مشاوره تخصصی، و انتخاب بهترین جراحی برای درمان سیاه شدن سر استخوان ران می‌توانید به مطب دکتر علیرضا امین جواهری، متخصص و جراح ارتوپد، فوق‌تخصص جراحی زانو و لگن از کشور سوئیس مراجعه کنید.

دکتر سید علیرضا امین جواهری ،جراح و متخصص ارتوپدی در تهران و فوق تخصص جراحی زانو و لگن از سوئیس هستند . شما عزیزان می توانید، برای كسب اطلاعات بیشتر و معاینه حضوری با دکتر ، از راه های زیر اقدام کنید:

شماره تماس:  71062400     -      09334131004   

کانال  اینستاگرام   

منابع:

stanfordhealthcare.org

pubmed.ncbi.nlm.nih.gov

sciencedirect.com

hopkinsmedicine.org