زانوی ضربدری کودکان - بهترین روش های درمان

پای ضربدری در کودکان نوعی اختلال در فرم پا و استخوان های پا است که باعث کج و ناصاف شدن فرم پاها می شود. در این کودکان، زانوها به سمت داخل خم شده و از شکل طبیعی خود خارج می گردد که نتیجه چنین چیزی دور شدن ساق و مچ پا از یکدیگر می باشد.

این عارضه همچنین باعث برخورد زانو ها به یکدیگر در هنگام راه رفتن می شود و کودک نمی تواند پاها را کنار یکدیگر جفت کند.

شیوع این ناهنجاری در میان کودکان بین سه تا پنج سال شایع است و در بزرگسالی باعث بروز مشکلاتی همچون آرتروز در مفصل می شود.

پای ضربدری در کودکان بعد از پای پرانتزی از شایع ترین اشکال ناهنجاری در زانو است که بسیاری از کودکان پس از تولد به آن دچار هستند و در اغلب موارد مشکل جدی نیست و تا شش سالگی اصلاح می شود.

اما در صورتی که این بیماری در کودکان به صورت خود به خود برطرف نشود؛ به مروز زمان با بزرگ شدن کودک این شرایط سخت تر شده و مشکلات بیشتری برای بیمار ایجاد می شود که همین عامل موجب درد و ایجاد اختلال در حرکت کودک می گردد.

مقایسه پای سالم و پای ضربدری در کودکان

علائم و نشانه های پای ضربدری در کودکان

شکل ظاهری پاها در این کودکان کاملا نشان دهنده این مشکل است؛ بدین صورت که قسمت داخلی ساق پا باز شده و در نتیجه پا و مچ پا بیش تر از حد از هم دور می شوند.

از مهم ترین علائم پای ضربدری در کودکان می توان به:

• راه رفتن به صورت غیرطبیعی
• زانو درد به دلیل زاویه زیاد زانو
• لنگیدن و اختلال در راه رفتن

علائم این عارضه به مرور زمان و با بزرگ شدن کودک بیشتر شده و مشکلات بیشتری را به همراه دارد:

• خستگی زودرس در هنگام راه رفتن و دویدن
• کوتاه شدن پا و در نتیجه آن کوتاهی قد
• بروز درد های در زانو به دلیل آرتروز زودرس زانو
• راه رفتن با پاهای چرخیده به خارج و یا چرخش پنجه پا به سمت داخل
• کوتاه شدن تاندون آشیل پا

دلایل بروز پای ضربدری در کودکان

پای ضربدری یکی از شایع ترین عارضه های مفصلی در کودکان است که در صورت درمان نشدن می تواند مشکلات زیادی را در بزرگسالی بوجود بیاورد.

عوامل و دلایل مختلفی در بروز پای ضربدری دخیل است که در اکثر مواقع این عارضه ناشی از مشکلاتی در رشد و اختلالات مادرزادی می باشد. از مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

فشردگی در رحم مادر

فشردگی در رحم مادر یکی از مهم ترین دلایل بروز زانوی ضربدری در کودکان است که این عارضه در هنگام راه رفتن کودک نمایان می شود و عموما تا سن 6سالگی به صورت خود به خود اصلاح می شود.

نرمی استخوان یا راشیتیسم

راشیتیسم یک بیماری استخوانی در کودکان است که موجب ضعیف شدن استخوان و ایجاد پای ضربدری و پرانتزی در کودکان می شود. نرمی استخوان اختلالی است که از کمبود ویتامین دی ناشی می شود و عموما در کودکان 6تا 24ماهه دیده می شود.

اختلالات تغذیه ای

کمبود برخی ویتامین ها و موادغذایی نظیر ویتامین دی و سی که بر روی رشد استخوان ها تاثیرگذار است می تواند باعث بروز پای ضربدری در کودکان شود.

شکستگی صفحه رشد و ابتلای کودک به زانوی ضربدری در آینده

آسیب دیدن صفحه رشد استخوان

صفحات رشد، نرم ترین و ضعیف ترین بخش استخوان های بدن است که شکستگی آن نیاز به درمان فوری دارد. عدم درمان به موقع این نوع شکستگی و یا درمان نامناسب آن باعث کج شدن و کوتاه شدن عضو مقابل شود.

ابتلای کودک به زانوی ضربدری یکی از عوارض شکستگی های استخوان در کودکی است که بیشتر با شکسته شدن صفحه رشد استخوان این عارضه بیشتر اتفاق می افتد.

اختلالات ژنتیکی

برخی اختلالات و عوارض ژنتیکی نظیر سندروم کوهن هستند که می توانند موجب بروز چنین ناهنجاری هایی شود. ژنتیک نیز در بروز این اختلالال استخوانی در کودکان بسیار تاثیرگذار است.

وراثت و سابقه خانوادگی ابتلا به زانوی ضربدری

عموما کودکانی که در خانواده خود فرد مبتلا به زانوی ضربدری را دارند؛ احتمال ابتلای آنها به این مشکل بسیار بالاست.

از آنجایی که استخوان های کودکان از نرمی و انعطاف بیشتری برخوردار است از این رو نحوه نادرست نشستن و ایستادن کودک نیز باعث بروز چنین مشکلی در کودکان می شود. این موراد شامل:

• قورباغه ای نشستن کودک
• راه رفتن زود هنگام کودک
• قنداق کردن نوزادان

نشستن نادرست از مهم ترین دلایل پای ضربدری در کودکان

روش های درمان غیرجراحی پای ضربدری در کودکان

خوشبختانه درمان پای ضربدری در کودکان بوسیله روش های بدون جراحی امکان پذیر است. هر چقدر سن کودک بالاتر برود؛ درمان پای ضربدری سخت تر است و میزان پاسخ دهی کودک به درمان ها کاهش می یابد.

درمان اولیه پای ضربدری در کودکان بوسیله درمان های غیرجراحی صورت می گیرد که این روش ها شامل:

دارودرمانی

در صورتی که علت پای ضربدری در کودکان به دلیل سوء تغذیه، بیماری ها و مشکلاتی در ساختار مفصل باشد بیمار در کنار برنامه توانبخشی و استفاده از بریس باید یکسری داروها و مکمل های غذایی را مصرف کند تا تاثیرگذاری آن بیشتر شود.

همچنین در مواردی که زانوی پرانتزی با درد و التهاب در زانو همراه باشد در این صورت داروهای مسکن و ضد التهاب می تواند کمک کننده باشد.

 فیزیوتراپی و توانبخشی

فیزیوتراپی و حرکت اصلاحی یکی از موثرین روش ها برای اصلاح وضعیت زانوی ضربدری در کودکان است که عموما با یک برنامه کششی و تقویتی، وضعیت زانو ها اصلاح می شود.

زانوبند یا بریس مخصوص زانوی ضربدری

زانوبند زانو یا بریس مخصوص پای ضربدری موجب می شود تا یک فشار در سمت داخل زانو اعمال شود و دو  فشار در سمت بالا و پایین زانو اعمال شود که موجب ایجاد فشارهای اصلاحی می گردد.

همچین نوع زانوبند یا بریس بسته به سن و مقدار درجه ضربدری بودن زانو متفاوت است. البته زانوبند به تنهایی باعث اصلاح زانوی ضربدری نمی شود بلکه برای تکمیل درمان این عارضه لازم است ورزش و حرکات اصلاحی نیز انجام شود.

کفی طبی

به کمک کفی طبی، می توان عدم تعادل ناشی از آسیب دیدگی و چرخش بیش از حد پا به سمت داخل اصلاح کرد. کفی های طبی به صورت اختصاصی و با توجه به شدت انحراف زانو ساخته می شود.

چه زمانی پای ضربدری در کودکان نیاز به جراحی دارد؟

در مورادی که زانوی ضربدری خود به خود و یا به کمک روش های درمان غیرجراحی اصلاح نشود در این صورت فوق تخصص زانو، جراحی را پیشنهاد می دهد. جراحی برای درمان پای ضربدری در کودکان با هدف اصلاح وضعیت زانو و پیشگیری از بدتر شدن شرایط بیمار انجام می شود.

روش های جراحی مختلفی برای اصلاح پای پرانتزی وجود دارد که از مهم ترین آنها می توان به:

جراحی رشد هدایت شونده

جراحی هدایت رشد یکی از موثرترین روش ها برای اصلاح تراز استخوان‌ها در کودکانی است که در حال رشد می باشند. این جراحی توسط فوق تخصص جراحی زانو انجام می شود.

این عمل جراحی باید قبل از بسته شدن صفحه رشد استخوان‌های کودکان انجام شود تا موثر واقع شود.

جراحی رشد هدایت شونده با کاشت موقت یک دستگاه فلزی که معمولاً یک صفحه و دو پیچ است در یک طرف صفحه رشد استخوان‌ها انجام می‌شود. این دستگاه به صورت موقت باعث متوقف شدن رشد آن بخش از استخوان می‌شود و اجازه می‌دهد طرف دیگر استخوان به رشد مداوم خود ادامه دهد.

جای هیچ نگرانی نیست ایمپلنت کاشته شده به طور معمول بعدها برداشته می‌شود و استخوان به رشد طبیعی خود ادامه می‌دهند.

جراحی برش استخوان یا استئتومی

در جراحی استئوتومی یا برش استخوان، فوق تخصص زانو بخشی از استخوان ساق پا را برای اصلاح زاویه زانو ها و نحوه توزیع فشار وزن بدن بر می دارد. این جراحی برای درمان پای ضربدری در کودکان، نیاز به بیهوشی عمومی دارد و کودک باید به مدت یک الی دو روز در بیمارستان بستری بماند.

کودک پس از انجام این جراحی به مدت شش هفته باید از آتل مخصوص استفاده کند تا پا ها ثابت نگه داشته شوند.

بهبود وضعیت پا به کمک این روش حدودا سه ماه طول می کشد و والدین بیمار در این دوران باید مراقبت ها و اقدامات لازم را برای بهبودی سریعتر انجام دهند.