از کجا بفهمیم آرتروز زانو (استئوارتریت)داریم؟ علائم آرتروز و روش‌های مختلف تشخیص

آرتروز

استئوآرتریت یا آرتروز شایع ترین نوع بیماری آرتریت می باشد که در نتیجه آن غضروف میان مفاصل به تدریج شروع به سایش کرده و در نهایت از بین می رود. با وجود اینکه افزایش سن عامل اصلی در ابتلا به بیماری آرتروز به شمار می رود اما جوانان نیز ممکن است با آن مواجه شوند.علاوه بر کهولت سن، سابقه ژنتیکی، آسیب دیدگی مفصل زانو، بیماری های عفونی و اضافه وزن نیز از عوامل ابتلا به این بیماری محسوب می شوند.

ازعلائم شایع استئوارتریت می توان به درد، سفت شدن و خشکی مفاصل، کاهش دامنه حرکتی مفصل و گاهی نیز تغییر شکل مفصل درگیر اشاره کرد. آرتروز می تواند هر یک از مفاصل بدن را مبتلا سازد. اما شیوع آن در دست ها، زانوها ، لگن و ستون فقرات بیشتر است. همچنین آرتروز همه مفاصل را به طور یکسان درگیر نمی کند و علائم آن در مفاصل مختلف متفاوت می باشد.

آرتروز هیچ نوع درمان قطعی ندارد و با گذشت زمان نیز پیشرفت کرده و بدتر می شود. راهکارهای بسیاری وجود دارد که می تواند پیشرفت آن را کند کرده و از شدت علائم آن بکاهد و به نوعی آن ها را کنترل کند. بنابراین تشخیص صحیح و به موقع آرتروزعاملی اساسی در انتخاب روش درمانی مناسب به شمار می رود.

علائم آرتروز زانو

علائم آرتروز زانو اغلب در افراد بالای 40 سال بروز می کند و با توجه به میزان آسیب دیدگی این علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد.

 احساس درد در مفصل زانو

از علائم اصلی آرتروز زانو درد مفصل زانو می باشد که در حین انجام فعالیت های روزمره مانند راه رفتن و نشستن بروز کرده و هنگام استراحت نیز بهبود می یابد. در صورتی که میزان تخریب غضروفی شدید باشد هنگام استراحت نیز درد تسکین نیافته و باعث ناراحتی بیمار می شود.

درد ناشی از آرتروز زانو معمولا در نواحی همان مفصل احساس می شود. با این وجود در برخی مواقع ممکن است این درد در سایر قسمت های بدن نیز انتشار پیدا کند و مثلا در نواحی ران و لگن نیز احساس شود. علاوه بر احساس درد، مفصل زانو حساس به لمس نیز می شود و افزایش ناگهانی درد می تواند یک علامت ناشی از یک آسیب جدی باشد.

خشکی مفصل زانو

ازعلائم شایع بیماری آرتروز خشکی مفصل زانو در صبحگاه می باشد که معمولا بعد از گذشت 30 دقیقه از بیدارشدن فرد برطرف می گردد. ولی ممکن است در روز و در صورت عدم انجام فعالیت و یا ماندن در یک حالت به مدت طولانی مجدد بروز کند. برخی از بیماران نیز خشکی مفاصل خود را ناشی از تغییرات آب و هوایی ذکر می کنند.

 ورم مفصل زانو

بیماری آرتروز و سایش غضروف ها باعث جمع شدن مایع مفصلی درون مفصل زانو یا ورم زانو می شود و همین تجمع مایع اضافی موجب تورم مفصل زانو می شود.

 کریپتوس یا صدا دادن مفصل زانو

به دلیل ساییده شدن غضروف میان مفاصل و برخورد استخوان ها با یکدیگر، هنگام حرکت مفصل زانو ممکن است صدای تق تق از زانو به گوش برسد. همچنین این صدا ممکن است به دلیل سخت شدن بافت های نرم داخل مفصل زانو نیز باشد.

تشکیل استخوان های زائد ( استئوفیت )

در بیماری آرتروز به دلیل سایش غضروف و از بین رفتن آن بدن با تشکیل استخوان از خود محافظت می کند و این اتفاق منجر به تشکیل خارهای استخوانی زائد در مفصل زانو می گردد که به آن استئوفیت نیز گفته می شود. این خارهای استخوانی ممکن است به صورت برآمدگی های استخوانی زیر پوست احساس شوند و اغلب به مرور زمان نیز رشد کرده و بزرگ می شود.

نحوه تشخیص آرتروز زانو

برای تشخیص بیماری آرتروز روش خاص و واحدی وجود ندارد. بلکه پزشک با استفاده از تلفیق روش های آزمایشگاهی و عکسبرداری و با بهره گیری از دانش خود و اطلاعاتی که از بیمار کسب می کند بیماری را تشخیص داده و میزان پیشرفت آن را ارزیابی می کند و بر اساس آن درمان را آغاز می کند.

همان طورکه بیان کردیم بیمار نیز در تشخیص بیماری باید به پزشک خود کمک کند. به عنوان مثال به پزشک بگوید انجام چه کارهایی باعث افزایش یا کاهش درد او می شود تا او نیز بتواند تشخیص دهد که علت درد آرتروز است یا خیر.

اگر فرد دیگری در خانواده مبتلا به این بیماری است حتما به پزشک اطلاع دهید تا او بیماری را از جنبه وراثت نیز مورد بررسی قرار دهد و احتمالا آزمایش های بیشتری برای بیمار تجویز خواهد کرد.علاوه بر این فاکتورها سن، جنسیت و میزان وزن بیمار از عواملی هستند که در تشخیص این بیماری بسیار موثر می باشند.

علاوه بر آن روش تشخیصی بیماری آرتروز در مفاصل مختلف متفاوت است و هر یک از مفاصل فاکتورهای مخصوص به خود را دارند که میزان آسیب دیدگی و پیشرفت بیماری بر اساس آن ها توسط پزشک متخصص سنجیده می شود.

همچنین پزشک متخصص برای آغاز درمان آرتروز باید اطمینان حاصل کند که فرد مبتلا به آرتروز است و دچار بیماری مفصلی دیگری نظیر انواع آرتریت ها نمی باشد. زیرا روش های درمانی انواع آرتریت نیز با یکدیگر متفاوت می باشد. به همین جهت ابتدا باید از بیمار یک معاینه جامع  وکامل صورت پذیرد. به عنوان مثال اگر دست های بیمار مبتلا به عارضه باشند قدرت مشت کردن و حرکت دست بیمار مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در بررسی بیماری مفصل زانو نیز طریقه راه رفتن و حرکات مختلف زانو توسط پزشک مورد معاینه قرار می گیرد.

حتما بخوانید: عوارض آرتروز زانو

معیارهای تشخیص آرتروز مفصل زانو

•  سن فرد مبتلا که معمولا بیش از 50 سال می باشد.
•  مدت خشکی مفاصل هنگام صبح
• صدای مفصل زانوی بیمار به صورت تق تق یا صدایی خشن
•  میزان حساسیت زانوی فرد به لمس
•  اندازه استخوان زانو
•  میزان گرمی مفصل زانوی بیمار

حتما بخوانید: انواع تزریق ژل برای آرتروز زانو

نحوه تشخیص آرتروز زانو

علاوه بر معاینات فیزیکی پزشک جهت تشخیص دقیق تر از تست های آزمایشگاهی و عکسبرداری با اشعه ایکس یا ام آر آی نیز استفاده می کند.

 انجام آزمایش خون به این دلیل ضرورت دارد که پزشک مطمئن شود بیمار دچار بیماری التهابی دیگری مثل آرتریت روماتوئید یا روماتیسم نمی باشد.

 عکسبرداری با اشعه ایکس معمولا جهت پیگیری روند پیشرفت و شدت آرتروز در طول زمان مورد استفاده قرار می گیرد و ممکن است از مفاصلی هم که مبتلا نیستند نیزعکسبرداری انجام شود. این تصویر ممکن است در مراحل ابتدایی بیماری طبیعی به نظر برسد.

اما به طورکلی مواردی از قبیل میزان آسیب دیدگی غضروف، کاهش فاصله میان استخوان ها، افزایش ضخامت استخوان ها، تشکیل استخوان های زائد در اطراف مفصل و تغییر شکل استخوان در رادیوگرافی قابل مشاهده می باشد.

زمانی که رادیوگرافی قادر به تشخیص علت درد بیمار نباشد پزشک جهت تشخیص سایر آسیب های وارد شده به غضروف ها، رباط ها و تاندون های زانو، از بیمار می خواهد که از زانوی خود  ام آر آی بگیرد. زیرا در عکسبرداری با اشعه ایکس این جزییات قابل رویت نمی باشند.

 برخی مواقع نیز ابتلا به بیماری آرتروز باعث تجمع مایع اضافی درون مفصل زانو می شود و بررسی و تجزیه این مایع درون مفصلی یکی از روش های تشخیص بیماری های مختلف از جمله آرتروز می باشد. در این روش پزشک از طریق یک سوزن مایع درون مفصل را خارج کرده و به آزمایشگاه ارسال می کند. این تست نتایج بسیاری را در اختیار پزشک قرار می دهد و با بررسی آن می توان میزان التهاب مفصل زانو را مشخص کرد. برخی دیگر از بیماری های مفصلی مانند عفونت مفصلی و نقرس نیز ازطریق انجام این آزمایش قابل تشخیص هستند.

تشخیص آرتروز زانو

 در حال حاضر محققان خارج از کشور موفق به دست یافتن به روشی جدید وغیر تهاجمی در جهت تشخیص آرتروز مفصل زانو شدند. به این صورت که در این روش با استفاده از صدای مفاصل زانو، امکان تشخیص آرتروز حتی در مراحل اولیه نیز امکان پذیر می باشد.

این روش به این صورت می باشد که میکروفن های کوچکی به زانو وصل شده و صدای مفصل زانو را هنگام نشستن و برخاستن با فرکانس بالا تشخیص می دهد.

سپس این صداها به وسیله کامپیوتر مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و بدین ترتیب میزان سلامت زانو تعیین می شود. دقت این روش بسیار بالا بوده و روشی ساده و ارزان و غیر تهاجمی و در عین حال دقیق است و در تشخیص زود هنگام آرتروز نیز بسیار موثر می باشد.

همان طور که اشاره کردیم آرتروز قابل درمان نمی باشد و به تدریج و با گذشت زمان بدتر می شود. در برخی افراد نیز رشد آن متوقف شده و ثابت می ماند. به این صورت که خشکی و درد مفاصل طی یک دوره زمانی در فرد شدت پیدا کرده و بدتر می شود و سپس برای مدتی نیز ثابت می ماند.

بعضی از افراد مبتلا به آرتروز با وجود دردی که دارند می توانند فعالیت های روزمره خود را به طور طبیعی ادامه دهند. امابرخی دیگر ممکن است به علت درد حتی قادر به انجام فعالیت های ساده نیز نباشند. انجام تمرینات ورزشی باعث افزایش دامنه حرکتی مفصل شده و مانع از دست رفتن قدرت این مفاصل می شود.