جراحی آرتروز زانو و نحوه انجام آن

در تمامی مفصل های بدن یک ماده محکم به نام غضروف وجود دارد که این ماده با پوشاندن دو سر استخوان، دو استخوان را به یکدیگر متصل می کند. افزایش سن، چاقی و اضافه وزن، آسیب های مفصلی، بیماری های زمینه ای از جمله عواملی هستند که غضروف های مفصلی را تحت فشار و در نهایت آسیب جدی قرار می دهند.

زمانی که فردی به بیماری آرتروز دچار می شود این غضروف های مفصلی نرم شده و به مرور زمان از بین می روند و همین عامل موحب بروز مشکلات حرکتی و درد شدید در ناحیه زانو می شود.

روش های درمانی متفاوتی برای بیماری آرتروز زانو وجود دارد که پزشک جراح ارتوپد بسته به شدت بیماری و شرایط بدنی هر شخصی از این روش ها در درمان بیماری استفاده می کند.

درمان عارضه آرتروز عموما از طریق روش های غیر جراحی و کم تهاجمی انجام می شود و تنها زمانی از عمل جراحی برای درمان مشکل بیمار استفاده می شود که درمان های غیر جراحی تاثیری در روند بهبودی نداشته باشد. البته نوع عمل جراحی برای درمان آرتروز زانو متفاوت است که در ادامه مقاله به طور مفصل به روش های جراحی در درمان آرتروز زانو می پردازیم.

درمان ساییدگی یا آرتروز زانو بدون جراحی

یکی از مهم ترین علامت های بیماری آرتروز یا ساییدگی زانو بروز درد شدید در زانو است که این درد در صورت درمان نشدن حالت پیشرونده دارد و بر شدت آن افزوده می شود. پزشک پس از شنیدن این موضوع عموما همان ابتدا به بیماری آرتروز زانو پی می برد اما برای تشخیص دقیق تر شروع به بررسی دامنه حرکتی بیمار و تورم موجود در زانو می کند.

پزشک جهت تعیین بهترین روش درمانی، ابتلا باید نوع بیماری آرتروز را تشخیص دهد زیرا بسته به نوع بیماری روش درمانی نیز متفاوت می باشد.

برای مثال فردی که به دلیل بیماری زمینه ای همچون روماتیسم به آرتروز دچار شده است ابتدا باید بیماری روماتیسم وی تحت درمان قرار بگیرد سپس اقدامات درمانی برای مقابله با بیماری آرتروز زانو انجام شود. درمان آرتروز زانو در مراحل ابتدایی از طریق روش های ساده و محافظه کارانه صورت می گیرد که از رایج ترین روش ها می توان به:

• استراحت کردن و کم کردن فعالیت هایی که فشار زیادی را به زانو وارد می کند.
• تغییر سبک زندگی با اصلاح نوع تغذیه و کم کردن وزن و همچنین اصلاح روش صحیح نشستن و انجام کارهای روزمره
• استفاده از وسایل حمایتی همچون زانوبند، بریس زانو و عصا یا واکر جهت کم کردن فشار وارده بر زانو
• آب درمانی و انجام تمرینات و نرمش های مخصوص در آب
• استفاده از کمپرس آب سرد و گرم در هنگام شدید شدن درد
• استفاده از داروهای کنترل کننده درد و ضد التهاب ( البته اینگونه داروها باید توسط پزشک متخصص ارتوپد تجویز شود)

جراحی آرتروسکوپی برای درمان آرتروز زانو

جراحی آرتروسکوپی یک روش کم تهاجمی برای تشخیص و درمان آرتروز است که جراح ارتوپد با ایجاد شکاف کوچکی در مفصل زانو و فرستادن لوله آرتروسکوپ به موضع درد می تواند داخل مفصل را به طور کامل ملاحظه کند و از این طریق اقدام به جراحی بکند.

اصلی ترین و مهم ترین قسمت یک دستگاه آرتروسکوپ لوله های فلزی تو خالی است که در یک سمت آن لوله، دوربین فیلمبرداری دقیقی کار گذاشته شده است که به کمک آن می توان به طور دقیق به اجزای مفصل زانو دست یافت.

متخصص ارتوپد با باز کردن یک شکاف چند میلیمتری در بدن لوله فلزی آرتروسکوپ را وارد مفصل زانو کرده و سپس با تصاویری که به کمک دوربین آن بدست می آورد می تواند تشخیص دهد که راه های درمان و عمل جراحی را چگونه انجام دهند این تصاویر به دست آمده به جراح ارتوپد کمک می کند تا محل دقیق جراحی را به طور کامل تعیین کند.

جراحی آرتروسکوپی به این دلیل به عنوان جراحی کم تهاجمی در نظر گرفته می شود که برای انجام آن نیازی به ایجاد برش عمیقی در بافت زانو نیست از این رو در اغلب موراد جراحی آرتروسکوپی زانو برای درمان آرتروز زانو به صورت سرپایی انجام می شود.

از دیگر مزیت های این جراحی کوتاه بودن مدت زمان اقدامات در بیمارستان است؛ شخص بیمار برای مدت زمان کوتاهی قبل از جراحی در بیمارستان بستری می شود و بعد از آرتروسکوپی همان روز از بیمارستان مرخص می شود.

از روش جراحی آرتروسکوپی زمانی برای درمان آرتروز زانو زمانی استفاده می شود که :

• زانو درد بیمار به درمان های غیر جراحی مقاوم است
• بیمار درد شدید و مدامی در مفصل زانو خود احساس می کند
• به دلیل صدمه شدید به غضروف، خارهای استخوانی در محل مفصل تشکیل شده است
• بخشی هایی از غضروف در داخل مایع مفصل شناور باقی مانده است.

درمان آرتروز زانو با جراحی استئوتومی زانو

استئوتومی نوعی روش جراحی است که در آن جراح ارتوپد بخشی از استخوان را توسط وسیله خاصی برش میدهد. به طور کلی استئوتومی در لغت به معنای اره کردن یا برش دادن است. از روش جراحی استئوتومی زانو زمانی برای درمان آرتروز زانو استفاده می شود که با خم شدن زانو وزن بدن به طور نامتعادل در سطح مفصل توزیع می شود.

در این حالت جراح ارتوپد با ایجاد تغییراتی در استخوان درشت نی، تعادل را در سطح مفصل توزیع می کند.

این روش جراحی برای درمان آرتروز زانو بیشتر در افراد جوان انجام می شود. جراحی استئوتومی زانو با تاثیری که در یکنواخت شدن استخوان ها دارد باعث می‌شود که وزن بدن به صورت یکنواخت‌تری بر روی غضروف مفصلی تقسیم شود.

همچنین جراح به کمک جراحی استئوتومی زانو، مفصل را جابجا کرده و محور مکانیکی را از روی غضروف آسیب دیده بر می‌دارد. در نهایت بخش بریده شده استخوان نیز توسط پلیت و پیچ به یک دیگر ثابت می شوند.

درمان آرتروز زانو با جراحی تعویض مفصل زانو

جراحی تعویض مفصل زانو به عنوان آخرین گزینه درمانی بیماری آرتروز زانو است. جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی که یکی از روش های جراحی پرتهاجمی در درمان آرتروز زانو است؛ کمک خوبی به از بین بردن درد و بازیابی عملکرد غضروف آسیب دیده مفصل زانو می کند.

اما به دلیل خطرات و پرریسک بودن این نوع جراحی آرتروز زانو، جراح ارتوپد زمانی از این روش برای درمان درد و علائم بیماری استفاده می شود که :

• درد زانو به قدری دردناک شود که بیمار قادر به حرکت دادن مفصل خود نباشد و در انجام فعالیت های روزانه ای همچون بالا و پایین رفتن از پله ها، سوار شدن و پیاده شدن از اتومبیل و حتی قدم زدن و راه رفتن نیز دچار اختلال شود.
•    زانو دردی که به درد مداوم و غیرقابل کنترل تبدیل شده باشد.
•    زانو دردی که در زمان استراحت و هنگام خواب نیز احساس می شود.
•    آرتروزی که باعث بدشکلی، ضربدری یا پرانتزی شدن پاها می شود.
•    موثر نبودن هیچ یک از روش های جراحی و غیر جراحی در درمان آرتروز زانو

زمانی که غضروف خاصی از بدن آسیب می بیند یا از بین می رود، دردناک می شود و نمی توان آن را تکان داد و در نتیجه ممکن است که استخوان ها به هم سابیده شوند و باعث شکستن یکدیگر شوند که در این موارد ، بیمار درد زیادی را در مفصل زانو احساس می کند و نمی تواند زانوی خود را به خوبی تکان دهد.

در این شرایط، چاره ای جز خارج کردن قسمت های آسیب دیده غضروف و جایگیزن کردن آن با منابع غیرطبیعی نیست که جراحی تعویض مفصل زانو به همین منظور و در همین شرایط انجام می شود.

روش انجام این جراحی بدین صورت است که جراح ارتوپد قسمت های آسیب دیده غضروف را به طور کامل از مفصل زانو خارج می کند و آن را با یک مفصل مصنوعی جابه جا می کند که این مفصل مصنوعی عموما از جنس فلز، پلاستیک و پلیمر ساخته شده است.

مراقبت های بعد از جراحی آرتروز زانو

مانند هر عمل جراحی دیگری، جراحی آرتروز زانو نیز نیاز به مراقبت های جدی دارد تا نتایج قابل قبولی از جراحی بدست بیاید. از جمله مراقبت های لازم بعد از جراحی آرتروز زانو شامل:

مراقبت از زخم ها

توجه نماید در تمام طول بهبودی و بهبود یافتن زخم ها از آلوده شدن زخم جلوگیری کنید به همین منظور بهتر است زخم را سه روز یکبار پانسمان کنید. و در زمان استحمام از کشیدن لیف و صابون در محل جراحی خودداری کنید. حتما بلافاصله بعد از حمام محل زخم را با سشوار خشک کرده و دوباره آن را پانسمان کنید.

فیزیوتراپی

اصولا اغلب افراد بعد از جراحی تعویض مفصل زانو نیاز به فیزیوتراپی خواهند داشت تا راحتر بتواند به فعالیت های گذشته خود بپردازند. بعد از گذشت 7 روز از عمل، جلسات فیزیوتراپی آغاز می شود و تا هفته ی سوم بعد از جراحی تعویض مفصل زانو ادامه پیدا می کند.

اقدامات مهم و موثر بعد از جراحی آرتروز زانو

در صورت مشاهده التهاب، ترشح چرک، خونریزی و تورم حتما جراح ارتوپد خود را در جریان بگذارید.

در صورت مشاهده تورم و حرارت در موضعی که تحت عمل جراحی قرار گرفته است می توانید از کمپرس آب سرد استفاده کنید البته توجه نماید این کمپرس نباید بیشتر از پانزده دقیقه در موضع درد باقی بماند.

زانویی که مورد جراحی قرار گرفته است توانایی خم شدن بیش از 90 درجه را دارد اما با این وجود باز هم توصیه می شود تا 6 ماه بعد از جراحی تعویض مفصل زانو از نشستن روی زمین اجتناب کنید.

بهتر است به منظور خم نشدن زانو به مدت سه ماه بعد از جراحی از سرویس بهداشتی فرنگی و تخت هایی و صندلی هایی که از ارتفاع کمی برخوردار هستند؛ استفاده کنید.

تا زمان مقرر بیماران باید از فردای روزی که جراحی شده اند از واکر برای راه رفتن استفاد کنند و حدامکان تا زمان تعیین شده از بالا و پایین رفتن از پله ها خودداری نمایند.