خطرات و عوارض جدی پوکی استخوان

پیامدها و عوارض پوکی استخوان چیست؟

استخوان بافت زنده‌ای است که به طور مداوم در حال تجزیه و جایگزین است و به این ترتیب، بدن تراکم استخوان و یکپارچگی بلورها و ساختار آن را حفظ می‌کند. پوکی استخوان زمانی رخ می‌دهد که تعادل بین تشکیل استخوان جدید و تجزیه‌ی استخوان قدیمی بهم بخورد و استخوان مانند اسفنج، حفره دار و پوک می‌شود.

پوکی استخوان باعث ضعف و شکننده شدن استخوان‌ها می‌شود. فشارهایی که در حالت عادی باعث آسیب استخوان نمی‌شود در پوکی استخوان می‌تواند آسیب رسان باشد. از جمله شایع ترین عوارض پوکی استخوان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

بد فرم شدن شکل مهره های ستون فقرات به دنبال پوکی استخوان

ضعیف و شکننده شدن استخوان ها

شکستگی یکی از جدی ترین عوارض پوکی استخوان است که بیشتر در ناحیه لگن و ستون فقرات این عارضه رخ می دهد. این عارضه به قدری وحشتناک است که بیمار در هنگام خم شدن بیش از حد و یا سرفه نیز ممکن است به شکستگی دچار شود.

شکستگی لگن یکی از شایع ترین عوارض پوکی استخوان که خطرات جدی برای بیمار به همراه دارد. بعد از شکستگی لگن، شکستگی مهره های کمر از دیگر عوارضی است که به دنبال پوکی استخوان رخ می دهد.

قوز پشتی و بدشکل

کیفوز، که به قوز کمر یا قوز پشت نیز شناخته می شود، به مشکلی اطلاق می شود که در آن ستون فقرات در ناحیه فوقانی کمر دارای انحنای بیش از حد است. قوزپشتی اغلب پس از پوکی استخوان ایجاد می شود و منجر به ضعف استخوان های ستون فقرات شده و باعث ترک برداشتن و فشردگی آنها می شود.

محدودیت حرکتی

پوکی استخوان یکی از بیماری های پنهانی است که به صورت نامرئی به سراغ افراد می آید؛ این بیماری معمولا علائمی ندارد به همین جهت اغلب پزشکان معتقدند این بیماری بیشتر از اینکه علائم داشته باشد عوارض دارد زیرا بیمار زمانی به بیماری خود پی می برد که دچار شکستگی یا آسیب جدی در مفصل شده است.

هرچقدر این بیماری زودتر تشخیص داده شود؛ عوارض آن هم کمتر است. محدودیت حرکتی یکی از آن عوارضی است که با تعویق افتادن درمان پوکی استخوان رخ می دهد.

با اینکه همه ما در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار داریم اما برخی عوامل و شرایط هستند که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند. از جمله عوامل پرخطر عبارت‌اند از:

بالا رفتن سن

خطر پوکی استخوان بعد از 30 سالگی و به ویژه بعد از یائسگی افزایش می‌یابد. زیرا استخوان ها نیز مانند پوست که در پیری چروکیده می شود؛ استخوان ها نیز آن طراوت و شادابی را از دست می دهند و شروع به تحلیل رفتن می کنند.

زنان بیشتر از مردان به پوکی استخوان دچار می شوند

کاهش سطح استروژن، تشکیل و تولید استخوان را مختل می‌کند؛ به همین جهت عوارض و علائم پوکی استخوان در زنان بیشتر از مردان دیده می شود. استروژن در حفظ تراکم استخوان در زنان اهمیت دارد. طی 5 تا 10 سال اول پس از یائسگی، زنان سالیانه 2 تا 4 درصد از تراکم استخوانی را از دست می‌دهند.

نژاد سفید پوستان خصوصا آسیایی ها

نژاد سفیدپوستان و آسیایی بیشتر از سایر قومیت‌ها در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند.

ساختار استخوان

افراد قد بلند بالاتر از 170 و افراد لاغر کمتر از 56کیلوگرم بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان را قرار دارند. همچنین  افراد ریز نقش به دلیل کمبود توده‌ی استخوانی در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به پوکی استخوان هستند.

افراد با سابقه‌ی شکستگی

تجربه‌ی شکستگی مختصر، به ویژه پس از سن 50 سالگی احتمال ابتلا به پوکی استخوان را بالاتر می‌برد.

افراد سیگاری و الکلی

مصرف منظم روزانه بیش از دو نوشیدنی الکلی و کشیدن سیگار، خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.

کمبود املاح معدنی و مشکلات تغذیه ای

کمبود مصرف و سطوح پایین کلسیم، منیزیم و ویتامین D (ویتامین دی به جذب کلسیم کمک می‌کند) به علت مشکلات تغذیه‌ای احتمال ابتلا به پوکی استخوان را تا چندین برابر افزایش میدهد.

عدم فعالیت یا بی حرکتی

خطر ابتلا به پوکی استخوان در افرادی که زمان زیادی می‌نشینند، بیشتر از افرادی است که فعالیت دارند. ورزش های قدرتی، راه رفتن، دویدن، پریدن، رقصیدن و وزنه برداری به جلوگیری از پوکی استخوان کمک می‌کنند. این ورزش‌ها باعث وارد شدن شوک بر استخوان‌ها و تحریک رشد آن‌ها می‌شود.

مقایسه تراکم استخوان در فرد مبتلا به پوکی استخوان و فرد سالم

آیا پوکی استخوان درمان دارد؟

متاسفانه باید گفت هنوز درمان کامل و قطعی برای پوکی استخوان کشف نشده است و تمامیه روش های درمانی با هدف کاهش درد و جلوگیری از پیشرفت بیماری انجام می شود. دارو درمانی و درمان فیزیکی دو دسته از مهم ترین روش های درمان پوکی استخوان هستند که شامل موارد زیر می باشند:

دارو درمانی

بیس فسفونات ها، رالوکسیفن، کلسیتونین سه دسته از مهم ترین داروهای پوکی استخوان هستند که کمک زیادی به کند کردن از دست رفتن تراکم استخوان ها و حفظ توده استخوانی می کنند.

بیس فسفونات ها، نگهدارنده توده استخوانی و بدین ترتیب از شکسته شدن استخوان ها جلوگیری می کند. این نوع داروها همچنین چگالی استخوان در ستون فقرات و لگن را افزایش می دهد و بدین ترتیب از بروز شایع ترین و عوارض پوکی استخوان یعنی شکستگی لگن و ستون فقرات جلوگیری به عمل می آید.

 رالوکسیفن، مقدار استروژن درزنان یائسه را به حالت تعادل می رسانند Raloxifene همان تاثیرات مفید استروژن بر چگالی استخوان در زنان بعد از یائسگی دارند.

هورمون درمانی

از روش هورمون درمانی برای زنان یائسه ای که دچار پوکی استخوان شده اند؛ استفاده می شود. هورمون درمانی اگر بلافاصله بعد از یائسگی تجویز شود می تواند بسیار مفید و موثر واقع شود.  درمان فیزیکی

علاوه بر مصرف دارو و هورمون درمانی، برنامه درمانی فیزیکی و توانبخشی نیز به استحکام استخوان ها کمک کرده و با بهبود بخشیدن به وضعیت اندامی، تعادل و قدرت ماهیچه ها، احتمال رخ دادن شکستگی را کاهش می دهد.

پیشگیری از پوکی استخوان با پیروی از رژیم غذایی مناسب

آیا راهی برای پیشگیری از پوکی استخوان وجود دارد؟

برای افرادی که در حال حاضر مبتلا به پوکی استخوان هستند، تغذیه، ورزش و پیشگیری از افتادن در کاهش خطرات و از دست دادن استخوان نقش کلیدی دارند

اقدامات زیر برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان ضروری است:

مصرف مواد حاوی کلسیم

کلسیم برای استخوان ها ضروری است بنابراین مصرف کافی کلسیم برای سلامت استخوان‌ها و پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان بسیار مهم است.

محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست، سبزیجات سبز رنگ مانند انواع کلم و کلم بروکلی، ماهی با استخوان نرم همچون ماهی قزل آلا و ماهی تون از جمله موادغذایی هستند که از کلسیم بالایی برخوردارند.

مصرف ویتامین دی

ویتامین دی در بدن نقش کلیدی دارد زیرا به جذب کلسیم کمک می‌کند. منابع غذایی حاوی ویتامین D شامل غذاهای غنی شده، ماهی‌های آب شور و جگر هستند. البته قسمت اعظم ویتامین دی از طریق مواد غذایی تامین نمی‌شود بلکه با قرار گرفتن در معرض نور خورشید در پوست ساخته می‌شود.

ترک  کردن سیگار و الکل

سیگار کشیدن رشد استخوان‌های جدید را کاهش می‌دهد، سطوح استروژن در زنان را کاهش می‌دهد و باعث یائسگی زودرس نیز می‌شود. در زنان یائسه، مصرف سیگار با افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان ارتباط دارد.

کم کردن مصرف الکل باعث داشتن استخوان‌هایی سالم شده و از پیشرفت و ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری می کند

ورزش کردن و تقویت عضلات

تمرین‌های بدنی مانند پیاده‌روی باعث تقویت استخوان‌ها و حمایت از عضلات می‌شود. همچنین انجام تمرینات مناسب برای ایجاد انعطاف پذیری و تعادل مانند یوگا، می‌تواند خطر افتادن و شکستگی را کاهش دهد.

پرهیز از مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها

مصرف طولانی مدت داروهای کورتیکواستروئید از جمله پردنیزون و کورتیزون، با ساخت استخوان تداخل دارد و مانع از رشد استخوان ها می شود.